تنظیم قرارداد تجاری
در گذشته حرف مرد سند بود و نوشتن قرارداد مکتوب مرسوم نبود و همین موضوع در بسیاری از مواقع شروع کننده اختلافات و مشکلات در حین همکاری تجاری طرفین بود. با پیشرفت جوامع و کسب و کارها و گستردگی جزئیات آنها وجود قراردادهایی مکتوب و دقیق، لازم و ضروری شد که این قرارداد می تواند از همان ابتدا امکان بروز هرگونه مشکلی را از بین ببرد.
اولین و شاید مهمترین مرحله تجارت داشتن قراردادی محکم، شفاف و قابل جرا است. این متن در واقع مسیر همکاری تجاری در آینده را ترسیم و مشخص می کند. قراردادهای تجاری اسناد حقوقی هستند که توافقات بین دو یا چند طرف در یک معامله تجاری را ثبت می‌کنند. این اسناد برای حفاظت از حقوق و منافع طرفین و همچنین تعیین تعهدات و وظایف هر یک از آنها در قبال یکدیگر بسیار مهم هستند. در تنظیم قرارداد تجاری مفاد قرارداد باید به طور واضح و دقیق نوشته شود تا از بروز هرگونه ابهام و سوءتفاهم جلوگیری شود. مفاد قرارداد باید با قوانین و مقررات مربوطه مطابقت داشته باشد. در قرارداد تجاری علاوه بر بخش های اصلی قرارداد، برای هرگونه مشکلی راهکاری هم اندیشیده می شود که طرفین با امضای آن موافقت خود را با لازم الاجرا بودن آن اعلام می کنند.
انواع قرارداد تجاری:
قرارداد فروش
قرارداد خدمات
قرارداد تأمین مالی
قرارداد پیمانکاری
قرارداد تدارکات
قرارداد BOT
قرارداد فروش
قرارداد فروش قدیمی‌ترین و متداول ترین قرارداد تجاری است. قراردادی که در آن یکی از طرفین کالا یا هر نوع دارایی خود را در قبال دریافت پول و یا کالایی دیگر به طرف دوم قرارداد می دهد.
قرارداد خدمات
قرارداد خدمات قراردادی پرکاربرد قراردادهای تجاری است. در این قرارداد کالایی به عنوان هدف اصلی رد و بدل نمی‌شود و اصل موضوع قرارداد ارائه‌ی خدمات توسط یکی از طرفین به طرف دیگر است.
قرارداد تأمین مالی
قرارداد تأمین مالی یکی از قراردادهای مهم است که تجارت کسب و کارها مورد توجه است. قرارداد های تأمین مالی برای موارد زیر به کار می رود:
تأمین مالی استارت‌آپ‌ها
پروژه‌های توسعه کسب و کار
تأمین مالی برای اجرای یک قرارداد
تامین مالی پروژه‌های توسعه کسب و کار
تأمین مالی کسب و کار زیر مجموعه ی یک هلدینگ توسط یکی دیگر از زیر مجموعه های همان هلدینگ
تأمین مالی به شرط خرید بخشی از محصول (یا منحصراً در برابر خرید محصول)
قرارداد پیمانکاری
قرارداد پیمانکاری یک توافق حقوقی بین دو یا چند طرف است که در آن، کارفرما انجام یک کار یا ارائه یک خدمت را به پیمانکار واگذار می‌کند. در مقابل، پیمانکار متعهد می‌شود که کار را با کیفیت و در زمان مقرر به اتمام برساند و کارفرما نیز موظف است که دستمزد پیمانکار را طبق توافق پرداخت کند.
قرارداد BOT
قرارداد BOT (ساخت، بهره‌برداری و واگذاری) یک نوع قرارداد مشارکت بین بخش دولتی (کارفرما) و بخش خصوصی (شرکت پروژه) است که برای تامین مالی و اجرای پروژه‌های زیربنایی بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. در قرارداد BOT کارفرما به جای پرداخت پول، به پیمانکار اجازه می‌دهد که پس از تکمیل راه اندازی پروژه، مدتی از آن بهره‌برداری کرده و از منافع مالی آن پروژه بهره‌مند شود. پس از گذشت مدتی مشخص، پروژه به کارفرما تحویل داده می‌شود.
قراردادهای برونسپاری
در قراردادهای برونسپاری یک فرایند و نه یک پروژه به طرف دوم قرارداد واگذار می‌شود. هر پروژه ای آغاز و پایان دارد اما فرایند فعالیتی مستمر و دائمی است. در قرارداد برون سپاری، اجرای یک فرایند (که حتی می‌تواند در درون سازمان انجام شود) با توجه به سیاست های شرکت و ملاحظات استراتژیک به بیرون از مجموعه سپرده می‌شود. در اکثر مواقع اگر کار واگذارشده از نوع ارائه خدمت باشد، توافق نامه سطح خدمات (SLA) تنظیم می‌شوند تا کیفیت مورد نظر کارفرما به صورتی واضح مورد توافق طرفین قرار بگیرد. برای مثال واگذار کردن فعالیت مرکز تماس (Call-center) یک سازمان، به یک شرکت متخصص در این زمینه و در بیرون سازمان است.
قرارداد فرنچایز
قراردادهای فرنچایز برای توسعه کسب و کار و کارآفرینی کاربرد دارد. در این قرارداد، صاحب امتیاز فرنچایز یک مدل کسب و کار را با جزئیات کامل طراحی و حتی بخش هایی از آن را اجرا کرده است برای اچرا به اشخاص یا سازمان ها یا شرکت های دیگر هم واگذار می کند. اگر ایده این مدل کسب و کار و اجرای آن برای دیگران جذابیت داشته باشد امتیاز اجرای این مدل کسب و کار و استفاده از برند فرنچایزر را برای مدتی مشخص از او خریداری می‌کنند.
قرارداد لیسانس
تعریف ساده قرارداد لایسنس اجاره دادن دارایی های فکری و نامشهود شرکت‌ها است. برای مثال برند یک شرکت در بازار معروف است و یا این شرکت دانش فنی تولید یک محصول خاص را در اختیار دارد. در این مثال، برند و دانش فنی از جنس دارایی های فکری و نامشهود هستند. اگر شرکت صاحب این دارایی ها به شرکت دیگری اجازه دهد که به مدت مشخص از آن برند یا دانش فنی استفاده کند به قراردادی منتهی می شود که به آن قرارداد لیسانس یا لایسنس می‌گویند.
قرارداد نمایندگی
قرارداد نمایندگی دارای تنوع زیادی است. در این قرارداد یک شخص، سازمان یا شرکت طرف حقوقی دیگری را به عنوان نماینده خود برای انجام مجموعه ای از فعالیت ها در یک بازار یا منطقه جغرافیایی حخاص انتخاب می کند. قرارداد نمایندگی در زمینه فروش، پخش و توزیع، خدمات پس از فروش، ارائه خدمات و انواع فعالیت‌های دیگر است. این قرارداد می تواند به صورت شکل انحصاری و یا غیرانحصاری باشد. کسب و کارهایی که هدف آنها توسعه حوزه فعالیت خود را مد نظر دارند به تأسیس نمایندگی و دادن امتیاز نمایندگی رو می آورند. دلیل این امر هم نداشتن صرفه اقتصادی و کاهش راندمان کاری است که با اداره مستقیم توسط دفتر مرکزی است.
فواید قرارداد نویسی تجاری
جلوگیری از اختلافات اختلاف عمیق و بزرگ
حفظ حسن روابط کاری
افزایش بازدهی و کیفیت در انجام کار
حفظ حقوق طرفین
جلوگیری از اتلاف وقت
کاهش میزان ضرر و زیان
مراحل تنظیم قرارداد تجاری
انتخاب نوع قرارداد مناسب
اولین قدم در تنظیم قرارداد تجاری، انتخاب نوع قرارداد مناسب با نوع معامله است.
مشخص کردن طرفین قرارداد
در این مرحله، باید طرفین قرارداد، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، به طور کامل مشخص شوند. اطلاعاتی مانند نام، آدرس، شماره تماس و سایر اطلاعات مربوطه باید درج شود.
تعیین موضوع قرارداد
موضوع قرارداد باید به طور واضح و دقیق شرح داده شود. این موضوع می‌تواند شامل شرح کالا یا خدمات مورد معامله، شرایط پرداخت، تعهدات هر یک از طرفین و سایر موارد مرتبط باشد.
درج تعهدات و وظایف
تعهدات و وظایف هر یک از طرفین در قرارداد باید به طور واضح و دقیق مشخص شود. این تعهدات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
تعهدات خریدار نظیر پرداخت وجه و دریافت کالا یا خدمات
تعهدات فروشنده نظیر ارائه کالا یا خدمات با کیفیت مناسب و ضمانت آن
تعهدات پیمانکار در انجام کار با کیفیت مناسب و انجام آن در زمان مقرر
تعهدات کارفرما نظیر پرداخت دستمزد پیمانکار و تامین ابزارآلات و مواد اولیه و…
تعیین شرایط پرداخت
شرایط پرداخت باید به طور واضح و دقیق مشخص شود. این شرایط می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
مبلغ کل قرارداد
نحوه پرداخت
زمان پرداخت
درج ضمانت‌نامه
درج ضمانت‌نامه می‌تواند برای حفاظت از حقوق و منافع طرفین در صورت بروز مشکل مفید باشد. ضمانت‌نامه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
ضمانت حسن انجام کار که برای اطمینان از انجام کار با کیفیت مناسب لازم است.
ضمانت کیفیت که برای اطمینان از کیفیت کالا یا خدمات مورد نظر درج می شود.
ضمانت بازگشت وجه برای زمانی که کالا یا خدمات مورد نظر کیفیت لازم و خواسته شده را نداشته باشد.
حوادث قهری و فورس ماژور
در صورت بروز عوامل و حوادثی که هیچ‌کدام از طرفین در وقوع آنها نقشی نداشته باشند و در صورت وقوع آن مانع انجام کار می‌شود، مانند سیل، طوفان، زلزله، جنگ، اغتشاش و..
مرجع حل اختلاف
اگر در اجرای مفاد قرارداد و حین انجام کار میانطذفین قرارداد اختلاف نظر به وجود بیاید و با گفتگو و مذاکره حل نشود برای این منظور یک مرجع حل اختلاف را تعیین می کنند.
زبان قرارداد
در قراردادهای بین المللی نوع زبانی که با آن متن را تحریر می‌کنند باید نوشته شود. اگر متن قرارداد به بیش از یک زبان نوشته شود باید ذکر شود که در مواقع بروز اختلاف نظر در اجرای مفاد قرارداد، مفاد قرارداد نوشته شده در کدام زبان ملاک و معیار و تفسیر اصلی باشد.
بررسی و امضای قرارداد
قبل از امضای قرارداد، باید توسط تمام طرفین به طور کامل بررسی شود. در صورت نیاز، می‌توان از یک وکیل یا مشاور حقوقی برای بررسی و تفسیر مفاد قرارداد کمک گرفت.